Helo pawb, Jen sydd yma, Swyddog Prosiect Gwirfoddoli Digidol ar gyfer #CrowdCymru.
Dyma ddiweddariad ar gynnydd ein prosiect gwirfoddoli gydag archifau digidol. Ariennir y prosiect gan Gronfa Dreftadaeth y Loteri Genedlaethol ac mae’n cael ei rhedeg ar y cyd gan Archifdy Gwent, Archifau Morgannwg, ac Archifau & Casgliadau Arbennig Prifysgol Caerdydd. Dyma’r trydydd blog yn y gyfres, mae’r cyntaf ar gael i’w darllen yma a’r ail yma.
Ar ôl datrys rhai materion technegol, lansiwyd ein platfform digidol ym mis Chwefror. Treuliais ychydig o wythnosau prysur iawn yn cynnal sesiynau hyfforddiant ar-lein ar gyfer ein cymuned o wirfoddolwyr lleol, cenedlaethol, a byd-eang. Bu’n rhaid i ni ddarparu ar gyfer gwirfoddolwyr sydd yn byw yn parthau amser rhyngwladol gwahanol gan fod gennym aelodau yn UDA, Canada, Awstralia, a De Corea erbyn hyn.
Trefnwyd y rhan fwyaf o sesiynau mewn grwpiau bach, ond cynigiais sesiynau un-i-un, a chynnal rhai sesiynau dros y ffôn hefyd. Yn ffodus, diolch i Lyfrgell Genedlaethol Cymru, mae’r llwyfan yn hawdd i’w ddefnyddio, a chafodd ein gwirfoddolwyr ddim trafferth wrth dechrau gwaith ar ein casgliad cyntaf, sef Archif Edward Thomas. Un o’r prif heriau fu darllen ei lawysgrifen, ond mae ein tîm wedi dyfalbarhau a bron â chwblhau’r casgliad cyfan o 474 llythyren/tudalen.
Mae’r archif bersonol gyfoethog hon o un o feirdd llai adnabyddus y Rhyfel Byd Cyntaf yn cynnwys gohebiaeth, llawysgrifau gwreiddiol, a cherddi teipysgrif. Dioddefodd Edward o iselder aciwt ar hyd ei oes, ac mae’r llythyrau at ei ffrindiau yn mynegi ei loes feddyliol yn fanwl iawn. Ymrestrodd yn y Fyddin Brydeinig ym mis Gorffennaf 1915, er ei fod yn ddyn priod aeddfed a allai fod wedi osgoi ymrestru. Lladdwyd Edward yn fuan wedi iddo gyrraedd Ffrainc ym Mrwydr Arras ar Ddydd Llun y Pasg, 9 Ebrill 1917.
Mae stori Thomas wedi bod yn boblogaidd gyda’r grŵp ac mae aelodau ymroddedig o’n Grŵp Facebook wedi bod yn brysur yn rhannu gwybodaeth a chysylltiadau yn ymwneud â’i fywyd a’i waith. Darganfu ein gwirfoddolwr Liz Davis gysylltiad daearyddol â’r bardd wrth i’w mab reoli tafarn yn Steep, Hampshire, lle’r oedd Edward yn byw. Mae wedi rhannu ei gwybodaeth am hyn gyda’i mab ac mae bellach mewn cysylltiad â hanesydd lleol yn trafod syniadau ar sut i ddathlu’r cysylltiad hwn drwy gerddi Edward a’r teithiau cerdded lleol yr oedd wrth ei fodd yn eu cymryd.
Mae Liz wedi bod yn ddigon caredig i ysgrifennu ei phrofiad hi o’r prosiect hyd yn hyn. Dyma sylwadau Liz yn y Saesneg gwreiddiol:
Being a volunteer with Crowd Cymru
One reason I joined Llandenny Women’s Institute was to get involved in the wider world after the isolation of lockdown and my own propensity to avoid social events and meeting new people. That sounds a bit mad as I had spent my working life meeting people every day and often in difficult circumstances – but somehow that was different.
When I saw the opportunity to get involved with Crowd Cymru – the project to transcribe and review the archives of people with a connection to Wales I thought it might be fun. The opportunity also gave a different perspective to the curation and fine arts course I was doing at Hereford College of Arts.
It is early days for Crowd Cymru, but I am already hooked! I would sum up the experience so far with three ‘P’s’ – patience, passion, and privilege. The first project is transcription of Edward Thomas’s archive. A poet and writer, friend of Robert Frost and died in France in WW1. It had taken a while for the team to be ready with suitable technology to make the archive available to us but that pales into insignificance at the need for my technical competence to catch up – that’s where the patience came in. But the task of transcribing also requires patience – the handwriting can be impenetrable and often requires a bit of detective work to decipher what is written. I am not known for my patience but suffice to say the words drew me in and I have relished the challenge.
The second P – passion – relates to the context and relationships that archives give us. A window on a world. My passion is to tell the stories of the people whose history is both absent and silent. Whilst many take on the genealogical challenge of tracing their family into the distant past, I have a passion for understanding their lives and livelihoods always with a focus on women. Crowd Cymru and the Edward Thomas archive consists mainly of letters to his wife Helen. I almost immediately disappeared down the rabbit hole of researching her and her life – be warned this work makes afternoons disappear and dinners left unprepared!
And that is where the third P comes in – privilege. What a special thing to be able to see into the intimate lives of people, their thoughts and love, their indifferences, and their passions. The first few transcription I have done relates to the mundane – questions about shopping and give us a sense of the ‘poverty’ but it still feels like a privilege to see them. I am now trying to decipher Edwards’ letters from France – written in pencil (now terribly faded) on wafer thin paper. I have not got far but knowing that these may be some of the last words he wrote I am moved and feel a deep responsibility to do the best I can.
This early activity has left me asking about archiving in the digital age – we have apparently to rely on exchanges of WhatsApp messages floating in the cloud – will someone someday be able to read and reflect on our archive?
Liz Davis [#CrowdCymru Volunteer] March 2023
Diolch o galon i Liz am adroddiad mor ddiddorol ac sy’n procio’r meddwl.
Y casgliadau nesaf y bydd ein gwirfoddolwyr yn gweithio arnynt fydd dau gasgliad o Archifau a Chasgliadau Arbennig Prifysgol Caerdydd. Byddwn yn trawsgrifio dyddiaduron yr Anrhydeddus Priscilla Scott-Ellis a fu’n gwirfoddoli fel nyrs yn ystod Rhyfel Cartref Sbaen a’r Ail Rhyfel Byd. Mae ei dyddiaduron, o 1934 hyd at 1941, yn gofnodion o’i amser yn Llundain yn ystod y Blitz. Bydd casgliad o ffotograffau Archif Cof Sefydliadol Prifysgol Caerdydd, sy’n olrhain hanes y sefydliad ers 1883, yn cael ei thagio gan y gwirfoddolwyr. Bydd Archif Ffotograffig Clwb Rygbi ac Athletau Casnewydd o Archifau Gwent hefyd yn cael ei thagio.
Yn ddiweddar cefais y pleser o gyflwyno’r prosiect i lawer o wahanol grwpiau a chymdeithasau gan gynnwys Cymunedau Digidol Cymru, U3A Wales, Cymdeithas Hanes Lleol Grangetown, Cymdeithas Hanes Teulu Morgannwg, Cyngor Dinas Casnewydd [adrannau Adfywio Cymunedol ac Adfywio Cymunedol, Cynhwysiant Digidol a Chelfyddydau Cymunedol] a Phrifysgol Aberystwyth [Dysgu o Bell ac Ar-lein, Astudiaethau Gwybodaeth, a Llyfrgell a Grwpiau Achau Dysgu Gydol Oes Cymru]. Cyflwynais ar y prosiect hefyd i Archifau Morgannwg ac Archifau Gwent fel rhan o’u cyfres o sgyrsiau cyhoeddus ar-lein. Mynychais i ddigwyddiad gwych yng Nghanolfan Glan yr Afon Casnewydd i ddathlu Diwrnod Rhyngwladol y Menywod.
Rwyf hefyd wedi bod yn brysur yn hyrwyddo’r prosiect drwy erthyglau ac mae nifer eisoes wedi eu cyhoeddi, gan gynnwys cylchgrawn Who Do You Think You Are Magazine, Archive & Records Association Magazine, Archives and Records Council of Wales, papur newydd Cymraeg Gogledd America [Ninnau], Cymdeithas Manitoba Cymru, Cylchgrawn Cymdeithas Hanes Teulu Morgannwg a Chymdeithas Lenyddol Casnewydd a Gwent.
Mae ein llwyfannau cyfryngau cymdeithasol yn tyfu, ac yn ddiweddar rydym wedi bod yn rhannu cynnwys ar Drydar ar gyfer #GirlsandWomeninSportsDay, #NationalLoveYourPetDay, #DiwrnodRhyngwladolyMerched, #WythnosWyddoniaethPrydain a #InternationalDayofSportforDevelopmentandPeace. Fe wnaethon ni drydar ar gyfer ymgyrch Archwiliwch Eich Archif #EYAFloraandFauna yn ystod mis Mawrth, ac ar hyn o bryd rydym yn rhannu cynnwys ar gyfer ymgyrch #Achive30 yr Archives and Records Association Scotland.
Mae’r gwirfoddolwyr sydd yn aelod o’n Grŵp Facebook wedi bod yn trafod pynciau amrywiol gan gynnwys Ysbrydegaeth Fictoraidd, Mynwent Père Lachaise, a’r llawenydd o lythyrau sydd wedi’u hysgrifennu â llaw.
Ni allwn fod wedi dychmygu wrth recriwtio ar gyfer y prosiect hwn pa mor ymroddedig a diddorol fyddai’r grŵp o wirfoddolwyr. Cefais fy nharo pa mor frwdfrydig ac ysbrydoledig oedden nhw, tra hefyd yn amyneddgar o’r oedi gyda’r ochr technegol. Mae’r gwaith maen nhw wedi’i llwyddo i gwblhau mewn cyfnod mor fyr, ac o fewn ei bywydau prysur, wedi creu argraff fawr arna’i. Mae rhai yn mynd ati a chreu amserlen er mwyn gyfrannu’n rheolaidd oherwydd eu bod yn credu ym mhwysigrwydd y prosiect hwn. Wrth gwblhau ffurflen gofrestru cyn cael mynediad i’r platform, mae cwestiwn ar y ffurflen: ‘dywedwch wrthym beth hoffech chi ei gael allan o’r prosiect hwn’. Mae’r rhan fwyaf yn ticio’r blwch “i wneud gwahaniaeth”, ac mae hyn yn amlwg o’u cyfraniadau helaeth a’u brwdfrydedd diflino.
Rwyf hefyd wedi cael fy llethu gyda haelioni pur y sector a’r gymuned archifau treftadaeth. Mae’r prosiect hwn wedi derbyn cymorth a chefnogaeth, gyda gwir ymdeimlad o gydweithio, wrth gefnogi ymdrechion unigol er lles y sector cyfan. Mor bleserus yw bod yn rhan o gymuned mor wych.
Cysylltwch â ni os hoffech ymuno â’n prosiect a chymuned fyd-eang newydd sbon.
Jennifer Evans
Digital Volunteering Project Officer / Swyddog Prosiect Gwirfoddoli Digidol
https://www.gwentarchives.gov.uk/en/partnership-and-projects/crowdcymru/
Twitter: @CrowdCymru
Phone / Ffôn: 01495 742450
Email / Ebost: jennifer.evans@gwentarchives.gov.uk
Mae’r blog hwn gan Jennifer Evans dan drwydded Creative Commons Attribution 4.0 International License.
